437η Επέτειος για τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου

Ξεκίνησαν το Σάββατο 11 Οκτώβρη και κορυφώνονται την Κυριακή 19 του ίδιου μήνα οι εκδηλώσεις που διοργανώνει η Αναπτυξιακή του Δήμου Ναυπάκτου για την 437η επέτειο της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου.

Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου: Όλη η ιστορία

Η Ανίκητη Οθωμανική Αυτοκρατορία

Για να συλλάβει κανείς την εδαφική και στρατιωτική υπεροχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα τέλη του 16ου αιώνα, αρκεί να αναφερθούμε στις αχανείς εκτάσεις των κατακτήσεών της. Τα οθωμανικά εδάφη εκτείνονταν απ' την Ουγγαρία έως την Βαλκανική χερσόνησο καθώς και απ' τις ανατολικές ακτές της Μεσογείου έως αυτές της Βόρειας Αφρικής.

Για σχεδόν δύο αιώνες οι Οθωμανοί πολλαπλασίαζαν τις κατακτήσεις τους, διευρύνοντας τα σύνορα της αυτοκρατορίας τους, κερδίζοντας τις σημαντικότερες μάχες που έδιναν με τους Χριστιανούς, χωρίς να μπορέσει καμία δύναμη να αναχαιτίσει τις επάλξεις τους.

Από την επεκτατική μανία των Οθωμανών δεν γλίτωσαν ούτε οι Ιππότες του Αγίου Ιωάννη, οι οποίοι, εγκατεστημένοι στην Ρόδο έως το 1522, εκδιώχθηκαν για πάντα από το Αιγαίο για να δημιουργήσουν την νέα βάση του Τάγματος στην Μάλτα ύστερα από την πολιορκία της Ρόδου από τον Οθωμανό σουλτάνο Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή.

Ο φόβος μιας οργανωμένης επιδρομής των Οθωμανών προς δυσμάς με στόχο την επέκταση της Αυτοκρατορίας τους υπήρξε διάχυτος πια σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο.

Το τελευταίο Βενετικό προπύργιο της ανατολής, η Κύπρος

Οι Βενετοί, εξαιτίας των μεγάλων ελλείψεων που αντιμετώπιζαν σε χρήματα και έμψυχο υλικό, γνώριζαν ότι δεν ήταν σε καμία θέση να υπερασπιστούν τις κτήσεις τους στην ανατολή σε μια πιθανή επιδρομή των Οθωμανών. Για τον λόγο αυτό οραματίζονται μια συμμαχία χριστιανών που θα αντιμετώπιζε από κοινού τους Οθωμανούς, υπό την αιγίδα της Αγίας Έδρας του Πάπα. Έτσι, θα είχαν στην διάθεσή τους και πλούτο( απ' το Βασίλειο της Ισπανίας) και κύρος (απ' την Αγία Έδρα), ώστε να πετύχουν τη συμμετοχή και μικρότερων κρατών

Το Βασίλειο της Ισπανίας, από την μεριά του, είχε πρωταρχικό στόχο την αναχαίτιση της Οθωμανικής επέκτασης καθώς ένιωθε έντονα την απειλή από τις επιδρομές μουσουλμάνων πειρατών στις ακτές της.

Ωστόσο, η συμμαχία καθυστερούσε...

Στις 25 Μαρτίου του 1571 οι προθέσεις των Οθωμανών αποκαλύφθηκαν όταν ένας εκπρόσωπος του σουλτάνου έφθασε στην Βενετία ζητώντας την παραχώρηση της Κύπρου. Στους επόμενους μήνες ακολούθησε η Οθωμανική επιδρομή στην Κύπρο με τους Βενετούς να προσπαθούν να υπερασπιστούν το νησί, ψάχνοντας ταυτόχρονα συμμάχους.

Τελικά, οι διαβουλεύσεις ευοδώθηκαν και στις 25 Μαΐου του 1571 ιδρύθηκε η Ιερή Συμμαχία (Sacra Lega).

Η ναυμαχία της Ναυπάκτου ίσως και να μην είχε συμβεί ποτέ εάν δεν είχαν προηγηθεί τα γεγονότα της κατάληψης της Κύπρου από τους Οθωμανούς.

Η δημιουργία της Sacra Legra

Παράλληλα με τα γεγονότα της Κύπρου, αντιπρόσωποι της Βενετίας, του Ισπανού Βασιλιά και του Πάπα κατέληξαν σε συμφωνία που υπογράφτηκε στην Ρώμη στις 25 Μαΐου του 1571.

Τα μισά έξοδα της εκστρατείας θα τα αναλάμβανε ο Βασιλείας της Ισπανίας και τα υπόλοιπα τα άλλα μέλη της. Επικεφαλής των ναυτικών και στρατιωτικών δυνάμεων ανέλαβε ο Δον Χουάν της Αυστρίας φωτο), ως εκπρόσωπος του Ισπανού Βασιλιά ενώ βοηθοί του ορίστηκαν ο Μαρκαντόνιο Κολόνα ως εκπρόσωπος του Πάπα και τέλος ο Σεμπαστιάν Βενιέρ ως εκπρόσωπος της Βενετίας.

Σύμφωνα με την συνθήκη αυτή, ιδρυόταν μια Ιερή Συμμαχία (Sacra Lega) με αποστολή την καταπολέμηση της Οθωμανικής κυριαρχίας και των υποτελών σε αυτήν μουσουλμανικών κρατών.

Κάθε σύμμαχος είχε την υποχρέωση να προσφέρει πλοία και στρατό που θα συγκεντρώνονταν κάθε Μάρτιο για να πραγματοποιηθεί κάποια εκστρατεία κατά των Οθωμανών. Μετά το πέρας κάθε εκστρατείας, οι σύμμαχοι θα συνεδρίαζαν στην Ρώμη τον Οκτώβριο για να αποφασιστούν οι επόμενες κινήσεις.

Η πολιορκία της Αμμοχώστου

Βασικός στόχος της εκστρατείας των συμμαχικών δυνάμεων της Δύσης υπήρξε η ενίσχυση της πολιορκούμενης φρουράς της Αμμοχώστου. Ως πρώτος σταθμός συγκέντρωσης της «Ιερής Συμμαχίας» επιλέχτηκε η Μεσσήνη της Σικελίας. Παράλληλα όμως η πολιορκία της Αμμοχώστου συνεχιζόταν και η Βενετική φρουρά εξαντλημένη από τις συνεχιζόμενες επιθέσεις των Οθωμανών υποχωρούσε.

Οι ελλείψεις σε εφόδια και κυρίως σε πυρίτιδα καθιστούσαν την παράδοση της Αμμοχώστου θέμα χρόνου. Οι συνθήκες εξαθλίωσης ώθησαν τους Έλληνες κατοίκους να ζητήσουν από τον διοικητή Μαρκαντόνιο Μπραγκαντίν να παραδώσει την πόλη ώστε να εξασφαλίσουν κάποια αξιοπρεπή μεταχείριση από τους Οθωμανούς.

Ο Βενετός διοικητής όμως αρνήθηκε και τους υποσχέθηκε ότι σύντομα θα ερχόταν βοήθεια από τις χριστιανικές δυνάμεις της Ευρώπης.

Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβηκε ποτέ...

Ύστερα από τρεις νέες αιματηρές επιθέσεις στις 29, 30 και 31 Ιουλίου του 1571 εξαντλήθηκαν και τα τελευταία αποθέματα εφοδίων και ψυχικών δυνάμεων των πολιορκούμενων. Από την αρχή της πολιορκίας η πόλη είχε δεχτεί 140.000 μεταλλικά βλήματα πυροβόλων.

Η επίσημη παράδοση της πόλης έγινε στις 5 Αυγούστου του 1571. Μια μεγάλη συνοδεία υψηλόβαθμων Βενετών αξιωματικών συναντήθηκε με τον Τούρκο διοικητή Λάλα Μουσταφά για να συζητήσουν τους όρους παράδοσης. Ο Μουσταφά ζήτησε να παραμείνει ένας Βενετός υψηλόβαθμος αξιωματούχος στην Κύπρο ως όμηρος για την ασφαλή επιστροφή των πλοίων που θα μετέφεραν τους Βενετούς στην Κρήτη. Όταν οι Βενετοί αντέδρασαν, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο δεν είχε συμπεριληφθεί στους όρους παράδοσης, ο τούρκος διοικητής διέταξε τον θάνατό τους.

Ο διοικητής των Βενετών δολοφονήθηκε παραδειγματικά. Του έκοψαν τα αυτιά και στην συνέχεια των έγδαραν ζωντανό...

Στις 7 Αυγούστου ο Μουσταφά εισήλθε θριαμβευτικά στη Αμμόχωστο ενώ την ίδια ώρα ο Χριστιανικός στόλος δεν είχε ακόμη συγκροτηθεί. Όταν τελικά στις 23 Αυγούστου ο στόλος συγκεντρώθηκε στην Μεσσήνη της Σικελίας, δεν γνώριζε ακόμη ότι η πολιορκία της Αμμοχώστου αποτελούσε πια κομμάτι της ιστορίας, και η Κύπρος κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η πορεία προς την Ναύπακτο

Στο μεταξύ, ο Χριστιανικός στόλος ενισχύεται σημαντικά. Στην Μεσσήνη καταφθάνουν εκατοντάδες πλοία δημιουργώντας μια εντυπωσιακή ναυτική δύναμη. Ισπανοί, Γερμανοί , Ιταλοί, οι ιππότες της Μάλτας, ιππότες του Πάπα και μισθοφόροι που αναζητούσαν δόξα και λάφυρα ήταν έτοιμοι να μπουν σε μια περιπέτεια που έμελλε να αλλάξει τη ροή της ιστορίας.

Οι πληροφορίες που είχε ο συμμαχικός στόλος στην διάθεσή του ανέφεραν ότι ο Οθωμανικός στόλος βρισκόταν μεταξύ Ηγουμενίτσας και Κέρκυρας κατευθυνόμενος προς τον νότο. Ο αρχιστράτηγος της χριστιανικής δύναμης Δον Χουάν της Αυστρίας αποφάσισε να πλεύσει το συντομότερο δυνατό κατά του εχθρού.

Στόχος του ήταν να υποχρεώσει τον αντίπαλο σε ναυμαχία προτού αυτός απομακρυνθεί από το Ιόνιο. Τελικά απέπλευσε από την Μεσσήνη στις 16 Σεπτεμβρίου του 1571 και έφθασε στην Κέρκυρα στις 25 Σεπτεμβρίου. Εκεί οι αρχηγοί ενημερώθηκαν από την φρουρά του νησιού για τις κινήσεις του εχθρού. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, ο Οθωμανικός στόλος χρησιμοποιούσαν ως βάση των επιχειρήσεών τους το οχυρωμένο λιμάνι της Ναυπάκτου (Λεπάντο).

Νέες πληροφορίες που έφθασαν που ανέφεραν ότι ο Οθωμανικός στόλος είχε αποδυναμωθεί από μια επιδημία και ότι αριθμούσε περίπου 200 γαλέρες. Ο Δον Χουάν αποφάσισε να κινηθεί προς τον νότο να τους συναντήσει...

Το απόγευμα της 4ης Οκτωβρίου ο συμμαχικός στόλος έφθασε στο Φισκάρδο της Κεφαλλονιάς, όπου και πληροφορήθηκαν την πτώση της Αμμοχώστου. Όταν τελικά έγινε γνωστή η αγριότητα με την οποία οι Οθωμανοί είχαν συμπεριφερθεί στους υπερασπιστές της Αμμοχώστου, μεγάλη οργή κυρίευσε τα πληρώματα του Χριστιανικού στόλου και κυρίως τους Βενετούς που ορκίστηκαν εκδίκηση κατά των άπιστων Οθωμανών.

Έτσι, ο Δον Χουάν αποφάσισε να αλλάξει τον στόχο της εκστρατείας και να προστατέψει τις χριστιανικές κτήσεις που ήταν πιο ευάλωτες στον Οθωμανικό κίνδυνο. Στις προτεραιότητές του ήταν η Κρήτη, τα βενετοκρατούμενα νησιά του Ιονίου και οι περιοχές της νότιας Ιταλίας. Η επίτευξη του στόχο του είχε ως βασική προϋπόθεση την αποδυνάμωση του Οθωμανικού στόλου στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό ώστε στο μέλλον δύσκολα να αποτελέσει μια υπολογίσιμη ναυτική δύναμη. Για το λόγο αυτό επιδίωξή του ήταν η κατάληψη ναυτικών βάσεων που χρησιμοποιούσαν τα τούρκικα πλοία στην Πελοπόννησο.

Η λανθασμένη εκτίμηση του Καρακόζα

Κατά την σύντομη παραμονή των συμμαχικών δυνάμεων στην Κεφαλλονιά, και ενώ οι αρχηγοί σχεδίαζαν την επόμενη κίνησή τους, ένας μουσουλμάνος πειρατής, ο κουρσάρος Καρακόζα, προσέγγισε το Χριστιανικό στόλο προκειμένου να καταμετρήσει την δύναμή του. Αθόρυβα, χωρίς να υποπέσει στην αντίληψη κανενός, υπολόγισε την δύναμη του στόλου στα 164 πλοία, μια εκτίμηση που στην συνέχεια αποδείχθηκε λανθασμένη καθώς η πραγματική δύναμη του στόλου ήταν κατά 40 πλοία πιο ισχυρή.

Ο δύσμοιρος ο Καρακόζα μετέφερε τις πληροφορίες αυτές στους αρχηγούς του και ύστερα από μια σύσκεψη με αρκετές διαφωνίες, επικράτησε η άποψη του αρχηγού του Οθωμανικού στόλου, Αλί Πασά, λαμβάνοντας υπόψη την εσφαλμένη εκτίμηση του Καρακόζα, ότι η ώρα για την μάχη έφθασε...

Η πιο μεγάλη ώρα είναι τώρα

Στις 7 Οκτωβρίου του 1571 κατά την ανατολή του ηλίου, στις Εχινάδες, ο Χριστιανικός στόλος αντίκριζε για πρώτη φορά τον Οθωμανικό στόλο. Σε μερικές ώρες όλα θα τελείωναν. Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη και η διαφυγή αδύνατη, αφού η απόσταση ανάμεσα από τους δύο στόλους ήταν πολύ μικρή.

Οι δύο στόλοι έλαβαν τις κατάλληλες θέσεις για την τελική μάχη και με βραδύτητα πλησίασαν ο ένας τον άλλον.

Στο κέντρο της παράταξης του Χριστιανικού στόλου ο Δον Χουάν με την Ναυαρχίδα του και στα δεξιά του (νότια) ο αρχηγός Τζιαναντρέα Ντόρια ενώ αριστερά (βόρεια) τοποθετήθηκε ο Αγκοστίνο Μπαμπαρίγκο. Τέλος, στην οπισθοφυλακή τοποθετήθηκαν πλοία με διοικητή τον μαρκήσιο της Σάντα Κρούθ.

Η παράταξη των Οθωμανών σχηματίστηκε με τέτοιον τρόπο που η αριστερή πτέρυγα των Χριστιανών , δηλαδή εκείνη του Αγκοστίνο Μπαμπαρίγκο, θα αντιμετώπιζε μετωπικά τον Μεχμέτ Σουλίκ Σιρόκο. Αντίστοιχα, ο Τζιαναντρέα Ντόρια θα αντιμετώπιζε την πτέρυγα του ξακουστού κουρσάρου Ουλούτζ Αλή και τέλος, η κεντρική πτέρυγα του Δον Χουάν είχε ως αντίπαλο τον διοικητή του Οθωμανικού στόλου, τον Αλή καπεδάν πασά.

Όσον αφορά την δυναμικότητα των δύο στόλων, ο αριθμός γαλερών και στρατιωτών των δύο στόλων υπήρξε ισοδύναμος και παρόλου που οι Τούρκοι υπερτερούσαν σε ελαφριά σκάφη, οι σύμμαχοι είχαν πλεονέκτημα σε αριθμό και ισχύ πυροβόλων, μια λεπτομέρεια που έκρινε και το τελικό αποτέλεσμα της ναυμαχίας .

Λίγες στιγμές προτού ξεκινήσει η ναυμαχία, ο Δον Χουάν διέταξε να ξεδιπλωθούν οι σημαίες των συμμάχων, ενώ παράλληλα γίνονταν οι τελικές προετοιμασίες για τη μεγάλη μάχη. Κάτω από τον ήχο των τυμπάνων οι στρατιώτες ασπάστηκαν θερμά και προσευχηθήκαν.

Ο φανατισμός κατά του εχθρού έφθασε στο απόγειό του και η μανία των Βενετών για εκδίκηση κυρίευσε ολόκληρο τον στόλο. Η ώρα είχε φθάσει εννέα το πρωί και ένας δυτικός άνεμος έπνεε, δίνοντας ώθηση στα πανιά των Χριστιανών.

Με εντολή του Δον Χουάν οι πυροβολητές της ναυαρχίδας έριξαν την πρώτη βολή προς τον Αλή πασά, προκαλώντας τον σε μάχη. Δεν άργησε η ώρα της απάντησης του διοικητή των Οθωμανών ρίχνοντας με τη σειρά του μια βολή. Πολεμικές ιαχές γέμισαν τον αέρα.

Η ναυμαχία ξεκίνησε...

Στις 10:20 οι αντιμαχόμενες δυνάμεις πλησίασαν σε απόσταση βολής μεταξύ τους. Μόλις άρχισε η επίθεση των Τούρκων, δύο βενετικές γελεάσσες εξαπέλυσαν μια αιφνίδια επίθεση με τα ισχυρά πολυβόλα τους στο κέντρο της εχθρικής παράταξης με αποτέλεσμα να υποστούν τα Τούρκικα σκάφη ανεπανόρθωτη ζημιά και αναστάτωση.

Μερικά λεπτά αργότερα ήταν η σειρά του Αγκοστίνο Μπαμπαρίγκο στην βόρεια πλευρά της παράταξης να «καλωσορίσει» τους εχθρούς με τον ίδιο τρόπο.

Η έκπληξη και ο πανικός κυρίευσε τον εχθρικό στόλο. Με την έναρξη της ναυμαχίας οι γελεάσσες κατέστρεψαν ολοκληρωτικά σχεδόν το 1/3 του Οθωμανικού στόλου.

Η αναπάντεχη αυτή εξέλιξη αποτέλεσε και την αφορμή για τους Τούρκους να ανακαλύψουν ότι η αναφορά του κουρσάρου Καρακόζα για την δύναμη του Χριστιανικού στόλου υπήρξε κάτι περισσότερο από ανακριβής. Ο Καρακόζα διαβεβαίωσε ότι τέτοιου είδους πλοία δεν υπήρχαν στον συμμαχικό στόλο.

Τώρα πια οι Οθωμανοί έπρεπε να διαπεράσουν μια πανίσχυρη ζώνη πυρός ώστε να πλησιάσουν τους Χριστιανούς για να τους πλήξουν

Μια άνιση μάχη

Η πορεία της μάχης προς το τέλος είχε σημάνει από το ξεκίνημά της, ωστόσο, το ηθικό των Οθωμανών καλά κρατούσε. Ενώ τα βλήματα των γελεάσσων συνέχιζαν να εξαπολύονται, οι Τούρκοι μανιασμένοι πλησίαζαν τον Χριστιανικό στόλο σε τόση κοντινή απόσταση ώστε τα αντιμαχόμενα πλοία να αποτελέσουν ξύλινες γέφυρες όπου μεταφέρονταν γενίτσαροι και χριστιανοί πολεμώντας σώμα με σώμα έως την τελική επικράτηση.

Οι Τούρκοι σε μια απελπισμένη προσπάθεια αντεπίθεσης εστίασαν τις δυνάμεις τους στην ναυαρχίδα του Δον Χουάν αποσκοπώντας στην ανατροπή της διαφαινόμενης ήττας τους σε περίπτωση θανάτωσης του διοικητή των Χριστιανών.

Ο διοικητής του Οθωμανικού στόλου Αλή πασάς με την συνοδεία πολλών ταχύτερων σκαφών επιτέθηκαν κατά του Δον Χουάν. Αν και η ναυαρχίδα του Δον Χουάν περικυκλώθηκε και παγιδεύτηκε ανάμεσα στα γρήγορα εχθρικά σκάφη, συμμαχικά πλοία έσπευσαν να βοηθήσουν τρέποντας τους Τούρκους σε φυγή , εγκαταλείποντας με αυτόν τον τρόπο και την ναυαρχίδα του Αλή πασά απροστάτευτη.

Στις 13:00 οι χριστιανικές δυνάμεις κατόρθωσαν να επιβιβαστούν στην ναυαρχίδα του Αλί πασά. Ο διοικητής του Οθωμανικού στόλου έπεφτε νεκρός και η είδηση του θανάτου του μεταδόθηκε με ταχύτητα σε ολόκληρο το στόλο. Ζήτημα χρόνου υπήρξε και η ολοκληρωτική νίκη των Χριστιανών. Η νίκη είχε εξασφαλιστεί.

Οι απώλειες των Οθωμανών ήταν τεράστιες. Σχεδόν ολόκληρος ο στόλος είχε αφανιστεί και συνολικά οι νεκροί και αιχμάλωτοι ανήλθαν στους 29.990 άνδρες. Η θάλασσα είχε γεμίσει με αίμα, τραυματίες και νεκροί επέπλεαν ανάμεσα στα χαλάσματα των πλοίων ενώ οι ζητωκραυγές των νικητών ήχησαν στον αέρα

Αντί επιλόγου

Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου αποτελεί αναμφισβήτητα ένα σημαντικό σημείο αναφοράς της ιστορίας καθώς πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωτική αμφισβήτηση της Οθωμανικής κυριαρχίας.

Με την νίκη τους αυτή, η Δύση έδωσε ένα προσωρινό τέλος στην Οθωμανική επέλαση προς την δύση σε μια ναυμαχία εφάμιλλη εκείνης του Μάρκο Αντωνίου και της Κλεοπάτρας με τον Οκτωβιανό που έλαβε και αυτή χώρο σε Ελληνικά ύδατα στο Άκτιο το 31π.χ.

Το δέος και ο φόβος που προκαλούσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα πάψει πια να υπάρχει. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι μέσα σε ένα μόλις χρόνο μετά την ταπεινωτική ήττα τους, οι Τούρκοι κατόρθωσαν να αναπληρώσουν τις απώλειές τους και να συνεχίσουν την πορεία τους προς τον εξισλαμισμό πολλών περιοχών της βόρειας Αφρικής, ενώ δύο χρόνια μετά διαλύεται η Ιερή Συμμαχία . Η δυτική Ευρώπη έστρεψε το βλέμμα της στον νέο πλούσιο κόσμο της Αμερικής.

Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου αποτέλεσε κατά κάποιον μοιραίο τρόπο σημείο αναφοράς και της...λογοτεχνίας! Ένας εικοσιτετράχρονος εθελοντής, ο Miguel de Cervantes (Μιχαήλ Θερβάντες), έχασε το χέρι του πολεμώντας στη μάχη και έστρεψε το βλέμμα του αναγκαστικά μακριά από την στρατιωτική καριέρα για να μας χαρίσει έναν θησαυρό, τον «Δον Κιχώτη».

[ΠΗΓΗ: nafpaktia.com]